زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

مشرق تابستان (قرآن)





این نظام که مبداء پیدایش فصول چهارگانه سال با برکات فراوانی است در حقیقت تأکید و تکمیلی است برای وجود میزان در آفرینش آسمانها، و در مجموع هم بیانگر نظام دقیق آفرینش و حرکت زمین و ماه و خورشید می‌باشد، و هم اشاره ای است به نعمتها و برکاتی که از این رهگذر عائد انسان می‌شود.


۱ - تفاوت مشرق تابستان و زمستان



قرآن کریم در مورد تفاوت مشرق تابستان با مشرق زمستان چنین می فرماید: «رب المشرقین ورب المغربین» او پروردگار دو مشرق و دو مغرب است. ( اصبغ بن نباته می‌گوید: امیرالمؤمنین علیه‌السلام در خطبه‌ای فرمود: ... معنای خدا «رب المشرقین و رب المغربین» _ پروردگار دو مشرق و دو مغرب- این است که مشرق زمستان در محدوده خود و مشرق تابستان در محدوده دیگر است. )

۲ - مراد از دو مشرق



منظور از دو مشرق، مشرق تابستان و مشرق زمستان است، که به خاطر دو جا بودن آن دو چهار فصل پدید می‌آید، و ارزاق روزی خواران انتظام می‌پذیرد. بعضی هم گفته‌اند: مراد از دو مشرق، مشرق خورشید و مشرق ماه است، و مراد از دو مغرب هم دو مغرب آن دو است.
درست است که خورشید در هر روزی از ایام سال از نقطه‌ای طلوع و در نقطه‌ای غروب می‌کند، و به این ترتیب به تعداد روزهای سال مشرق و مغرب دارد، ولی با توجه به حداکثر میل شمالی آفتاب، و میل جنوبی آن در حقیقت دو مشرق و دو مغرب دارد، و بقیه در میان این دو می‌باشد.

۳ - پیدایش فصول و برکات آنها



این نظام که مبداء پیدایش فصول چهارگانه سال با برکات فراوانی است در حقیقت تأکید و تکمیلی است برای آنچه در آیات قبل آمده، آنجا که سخن از حساب سیر خورشید و ماه در میان است، و همچنین سخن از وجود میزان در آفرینش آسمانها، و در مجموع هم بیانگر نظام دقیق آفرینش و حرکت زمین و ماه و خورشید می‌باشد، و هم اشاره ای است به نعمتها و برکاتی که از این رهگذر عائد انسان می‌شود. از آنچه گفتیم این نکته به خوبی روشن شد که چرا در بعض آیات قرآن آمده است: فلا اقسم برب المشارق و المغارب (سوگند به پروردگار مشرقها و مغربها).
زیرا در آنجا اشاره به تمام مشرقها و مغربهای خورشید در عرض سال است، در حالی که در آیه مورد بحث تنها به نهایت قوس صعودی و نزولی آن اشاره می‌کند.

۴ - قسم به رب مشرق و مغرب



«فلا اقسم برب المشـرق والمغـرب انا لقـدرون» سوگند به پروردگار مشرقها و مغربها که ما قادریم. یعنی مشارق خورشید، و مغارب آن. چون خورشید در هر روز از ایام سالهای شمسی مشرق و مغربی جداگانه دارد، هیچ روزی از مشرق دیروزش طلوع و در مغرب دیروزش غروب نمی‌کند، مگر در مثل همان روز در سالهای آینده. احتمال هم دارد مراد از مشارق و مغارب مشرقهای همه ستارگان و مغربهای آنها باشد.
تعبیر به رب المشارق و المغارب (پروردگار مشرقها و مغربها) ممکن است اشاره به این باشد که همان خداوندی که قادر است خورشید با عظمت را هر روزی در مشرق و مغرب جدیدی قرار دهد، و آنچنان این حساب دقیق باشد که میلیونها سال دوره سالانه خود را بی کم و کاست طی کند، قادر است بار دیگر انسان را به زندگی باز گرداند و حیات نوینی بخشد و یا گروهی را ببرد و گروهی شایسته تر جانشین آنها کند.

۵ - پانویس


 
۱. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۳۸۶.    
۲. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۵، ص۱۹۰.    
۳. رحمان/سوره۵۵، آیه۱۷.    
۴. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۹، ص۱۶۶.    
۵. معارج/سوره۷۰، آیه۴۰.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۱۲۰.    
۷. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۶۷.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۳۳۵.    
۹. معارج/سوره۷۰، آیه۴۰.    
۱۰. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲۰، ص۳۲.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۵، ص۴۵.    
۱۲. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۲۹۶.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۱۲۶.    
۱۴. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۵، ص۴۲۰.    
۱۵. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۸، ص۲۸۶.    


۶ - منبع



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۷، ص۲۸۳، برگرفته از مقاله «مشرق تابستان».    


رده‌های این صفحه : تابستان | موضوعات قرآنی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.